Erasmiaans Gymnasium
In de zomer van 2025 onderzocht ik opdracht van Stichting BOOR het Erasmiaans Gymnasium in Rotterdam.
Het Erasmiaans Gymnasium is een van de oudste scholen van Nederland en de oudste school van Rotterdam. De eerste vermelding dateert uit 1328. Van 1884 tot 1937 was de school gevestigd aan de Coolsingel. In 1928 werd aangekondigd dat er een nieuw schoolgebouw zou komen. Gemeente-architect Ad van der Steur maakte een ontwerp. Gedurende het proces moest meerdere keren bezuinigd worden. In 1935 was het ontwerp gereed en kon begonnen worden met de bouw. In 1937 verhuisde de school naar het nieuwe gebouw.
Het Erasmiaans Gymnasium in 1959. (Bron: Stadsarchief Rotterdam, Fototechnische Dienst Rotterdam, Gemeentewerken, Openbare Werken).
De bouw van 1935 tot 1937
Het nieuwe schoolgebouw kwam aan de Wytemaweg in het uitbreidingsplan Dijkzigt De school vormde samen met het Unilevergebouw (H.F. Mertens, 1930-1931) de noordwestelijke afsluiting van een gebied met grote gazons en een open karakter. Het gebouw kreeg een wigvorm, met een afgeknotte punt, en drie bouwlagen op een hoge plint. Het werd opgebouwd uit drie vleugels; de schoolvleugel met de leslokalen, de vleugel haaks hierop met de gymzalen en ruimtes ‘voor het beheer van de school’ en een lage schuin geplaatste vleugel met fietsenberging. Tussen de vleugels werd een schoolplein met groen aangelegd.
x
De centrale hal met trappenhuis werd op het scharnierpunt van de twee vleugel geplaatst en kreeg aan beide kanten een entree; aan de Wytemaweg een entree voor bezoekers en aan de binnenplaats een entree voor leerlingen. De schoolvleugel kreeg op elke bouwlaag een middengang met aan weerszijden lokalen. Aan het einde van de gang werd aan de binnenplaats een secundair trappenhuis geplaatst. De gymzalen, één voor jongens en één voor meisjes werden boven elkaar in de andere vleugel gesitueerd. De meisjes gymzaal werd tevens als aula ontworpen, met een podium en een balkon met filmcabine. Aan de binnenplaats werd langs deze vleugel een arcade gemaakt met hoge bogen. Aan het uiteinde van deze vleugel werd een (claviger/)conciërgewoning gemaakt en diverse nevenruimtes ten behoeve van de aula.
x
De gevels kregen en granieten plint met daarboven metselwerk en bovenaan een overkragende gootlijst. De schoolvleugel kreeg een zeer regelmatige gevelindeling met grote rechthoekige stalen kozijnen. Alleen de entrees en trappenhuizen werden geaccentueerd met hoge vensters in een terugliggende afgeronde gevel. De gymnastiekvleugel kreeg een zeer gevarieerd gevelbeeld met verschillende vormen en formaten vensters met stalen kozijnen. De gevel aan de Zimmermanweg werd enigszins verlevendigd met siermetselwerk en een beeldhouwwerk.
x
In het interieur werd vooral aandacht besteed aan de centrale hal met trappenhuis en de gangen. De rest van het gebouw kreeg, vanwege de bezuinigingen, sobere afwerkingen.
x
x
Wijzigingen tussen 1937 en 1960
Over wijzigingen tussen 1937 en 1960 is niets bekend. Er is vrijwel geen verschil te zien tussen de ontwerp-tekeningen uit 1935 en de tekening uit 1960.
x
Wijzigingen tussen 1960 en 1994
In 1968 werd de arcade met buitentrap langs de vleugel met gymzalen gesloopt en vervangen door een stalen brandtrap. In de jaren tachtig vond een renovatie plaats. De (meeste) oorspronkelijke stalen ramen werden vervangen door kunststof kozijnen waardoor het gevelbeeld sterk wijzigde.
Er zijn veel kleine verschillen te zien tussen de tekening uit 1960 (en die uit 1937 voor de delen die niet op de tekening uit 1960 te zien zijn) en de tekeningen uit 1995. Het gaat vooral om kleine wijzigingen in de interne indeling, het vernieuwen van deuren en het aanbrengen van brandpuien in de gangen.
x
Uitbreiding in 1995
In 1995 werd naar ontwerp van architect Rob van Erk van EGM architecten een nieuw vleugel aan het gebouw toegevoegd waardoor een U-vormig gebouw ontstond (zie par. 2.3.5). Tegen de gymnastiekvleugel werd de arcade gereconstrueerd en daaraan kwam een schuin geplaatste vleugel met gymzalen (deze vleugel is geen onderdeel van dit onderzoek). De nieuwe vleugel werd op het gebouw aangesloten door het secundaire trappenhuis te slopen en hier een gang van te maken. Een aantal vensters werd dichtgemaakt.
x
In 1995 werden verder alle kozijnen in de gymnastiekvleugel met conciërgewoning en in de beide entrees vervangen door aluminium kozijnen. Tot slot vonden enkele kleine wijzigingen in de interne indeling plaats.
x
Wijzigingen na 1995
In 2003 werd naar ontwerp van architect Rob van Erk van EGM architecten een nieuw vleugel aan het gebouw toegevoegd in het verlengde van de schoolvleugel (deze vleugel is geen onderdeel van dit onderzoek). De nieuwe vleugel werd op het gebouw aangesloten door op de eerste en tweede verdieping de gang door te trekken (en een lokaal op te offeren) en twee vensters met hun borstwering te slopen om doorgangen te maken naar de glazen loopbrug naar de nieuwe vleugel.
x
In 2020 werd de conciërgewoning met nevenruimten in dit deel van het gebouw ingrijpend verbouwd. De huidige indeling en afwerkingen in dit deel van het gebouw dateren uit deze fase.
x
Tot slot zijn er nog andere verschillen te zien tussen de tekeningen uit 1995 en de huidige situatie. Het gaat vooral om kleine wijzigingen in de interne indeling.
x
Wijzigingen zonder datering
Waarschijnlijk dateren veel interieurafwerkingen (linoleum, laminaat, tegelwerk, vlak stucwerk, systeemplafonds, etc) nog uit de periode van na 1960. Een exacte datering is echter niet bekend.
Een andere wijziging van onbekende datum is het vernieuwen van de vensterstrook boven de deuren naar de lokalen. Op de begane grond zijn deze allemaal vernieuwd en op de eerste verdieping deels. Alleen op de tweede verdieping zijn ze nog allemaal oorspronkelijk.
